Leren lijden boekreview

Door Timo van Kempen
Ruim 25 jaar werkzaam in de geestelijke gezondheidszorg
www.contexistentie.nl

Het boek Leren lijden van Martin Appelo laat zich lezen als directe hulp voor mensen die een flinke stap verder willen gaan in de soms ogenschijnlijk willekeurige vraagstukken rondom ‘waarom ik? – waarom dit? – waarom nu?’.

Levensvragen

Appelo, dat wisten we al, is van vele markten thuis. De van huis uit psycholoog, filosoof en hulpverlener, schrijft dit maal een boek dat aanspoort tot het overpeinzen van de diepere vragen van het leven.

Het leven is eindig en ieder mens krijgt op gegeven moment te maken met lijden dat ons vaak ongevraagd ten deel valt. Lijden is daarmee onlosmakelijk verbonden is met ons bestaan en de onherroepelijke eindigheid ervan.

Nieuwe ruimte

Appelo staat terminale kankerpatiënten beroepsmatig bij in hun laatste levensfase. Zoiets gaat menig hulpverlener op de langere termijn niet in de koude kleren zitten.

Tenzij het lijden en de vergankelijkheid een zinvolle plek krijgt. In dit geval herschept lijden nieuwe, zij het andere, levensruimte voor zowel hulpverlener als stervende.

Lijden kent vele vormen en gradaties. De ene mens ziet onherroepelijk zijn dood naderen, een ander ziet ‘slechts’ niet vervuld wat hij of zij graag wenst.

Leren van andermans levensverhaal

Martin Appelo bouwt zijn boek systematisch op. Allereerst is het zaak om tot begripsbepaling te komen en werpt de auteur de vraag op wat lijden eigenlijk is.  Het ene leed is immers het andere niet. Het begrip kan zich laten ontleden en differentiëren, van situationeel tot existentieel. De auteur brengt verschillende nuances aan ofschoon verschillende vormen van lijden wat betreft de lijdensdruk niet absoluut met elkaar kunnen worden vergeleken.

Interessant is dat Appelo het fenomeen lijden en de toevalstreffer ervan, boven het individuele niveau uittrekt. De auteur gebruikt zowel westerse als oosterse bronnen die illustreren hoe de mensheid zich als collectief tot het lijden verhoudt. Naar eigen zeggen betracht hij hierbij niet de volledigheid. Deze bescheidenheid past.

De auteur heeft bij het omgaan met lijden een sterke voorkeur: accepteren ervan is meer vruchtdragend dan het bestrijden ervan. Dit mag worden gezien als de kern van zijn pleidooi.

De conclusie is onvermijdelijk:  lijden maakt vroeger of later onvermijdelijk deel uit van ons bestaan. Maar wat nu?

Handvatten voor waardigheid

Appelo zou zijn goede naam geen eer aandoen als hij geen praktische handvatten zou aanbieden. Handvatten die recht doen aan de waardigheid van het menselijk bestaan en op geen enkele manier afbreuk doen aan de ernst van de ervaring van lijden. Zo reikt Appelo een perspectief aan op het (leren) omgaan met lijden en krijgt de lezer zicht op waardevolle en bruikbare omgangsvormen met het lijden.

Appelo’s boek Leren lijden doet aanspraak op alle betrokkenen, zowel vanuit historisch, collectief en individueel perspectief. Degene die het op wil pakken, bestelt het boek.